[piytu]

Şemseddin Sami Türk Dili ve Edebiyatı içerisinde yer alan, edebiyatımızda dil yönünden önemli eserler bırakan önemli bir şahsiyettir. Edebiyatımızda ilk yerli romanı yazmıştır. Birçok eserin ortaya çıkmasında onun imzası vardır. Şemseddin Sami’yi ayrıntılı ve net şekilde tanıyalım.

Şemseddin Sami Kimdir? (1850-1904)

[img=150x0]https://www.egitimdili.com/wp-content/uploads/2018/01/semseddin-sami-150x150.jpg[/img]Şemseddin Sami

• 1 Haziran 1850 tarihinde Frashër, Arnavutluk’ta doğmuştur. Edebiyatımızda dilci olarak tanınan Şemsettin Sami Edebiyatın her yönüyle uğraşmıştır.
  
  
• Türk Edebiyatında ilk yerli roman olan “Taaşşuk-ı Talat ve Fıtnat” adlı eseri yazmıştır. Bu yönünden dolayı edebiyatımızda önemli bir yeri vardır.
  
  
• Türk Edebiyatında ilk Türkçe roman olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat 1872-1873 yılları arasında bölüm bölüm yayımlanmıştır.
  
  
• Şemsettin Sami gazetecilik alanında da, kendisini göstermiş ve Hadika adlı gazete de uzun süre çalışmıştır.
  
  
• Hadika gazetesinden sonra dergi ve çeşitli gazeteler çıkarmış ve yazı hayatına aktif bir şekilde devam etmiştir.
  
  
• Şemsettin Sami tarafından çıkarılan gazeteler: Trablusgarp Vilayeti,Sabah
  
  
• Şemsettin Sami tarafından çıkarılan dergiler: Tercüman-ı Şark, Aile,Hafta.
  
  
• Şemsettin Sami Türk Edebiyatına iki çeviri roman kazandırmıştır. Bunlar; Robenson Cruoze ve Sefiller.
  
  
• Ayrıca Şemsettin Sami, Orhun yazıtları ve Kutadgu Bilig adlı eserleri Türkçe’ye çevirmiştir. (Bu özelliği çok sık bilinmez.)
  
  
• Tanzimat dönemi sanatçıları arasında yer alır.
  

Şemseddin Sami Eserleri Kısa Özet

Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1872) (İlk Yerli Roman)

• Şemsettin Sami tarafından kaleme alının bu eser ilk yerli roman’dır.
  
  
• Bu romanın ana konusu kadının toplumsal konumu ve evlilik kurumudur.
  
  
• Özellikle romanda görücü usulüyle evlenmenin zorluklarını ve genç kızların evlilik öncesi fikirlerinin alınmaması üzerine oluşacak sorunların kişilere zarar vereceğini anlatan bu roman o dönemde çok ilgi çekmiştir.
  
  
• İlk yerli roman olduğu için bazı kurgusal eksiklikler vardır. Ancak sıkça tesadüfler, ilk görüşte aşk, kılık değiştirme, aşk ıstırabıyla hasta olma motifleri kullanılmıştır.
  

Şemsettin Sami’nin Tiyatro Türündeki Eserleri

• Gave: Bu tiyatro türü konusunu ünlü İran efsanesi olan Şehname’den almıştır.
  
  
• Besa yahut ahde Vefa: Trajedi türünden olan bu tiyatro da, yemini için oğlunu öldürmek zorunda kalan babanın durumu ele alınmıştır. Eserin adında geçen ”besa”  kelimesi Arnavutlar için çok önemli olan ve gereklerinin kesinlikle yerine getirilmesi zaruri olan meşhur bir yemin türüdür.
  
  
• Seydi Yahya: Bu tiyatro konusunu endülüs tarihinden almaktadır.
  

Şemsettin Sami’nin Dil ve Sözlük Çalışmaları

Şemsettin Sami Türk dilinin hep sadeleştirmeye önem vermiştir. Dili sadeleştirme konusunda çok çalışmalar yapmıştır.

Şemsettin Sami ”Osmanlıca” kelimesine karşı çıkmıştır. Onun yerine ”Türkçe” kelimesini benimsemiş ve önermiştir.

Sözlük Türündeki Eserleri

Kamus-ı Türkî

• Bu sözlük 1900 yılında yayımlanmıştır.
  
  
• Bu sözlüğü inceleyen II. Abdülhamit, Şemsettin Sami’yi ödüllendirmiştir.
  
  
• Adında ”Türk” kelimesi geçen ilk sözlük olma özelliğini taşıyor.
  
  
• Kamus-ı Türk’ün ön sözünde geçen “İfade-i Meram” adlı başlık  edebiyat ve dil tarihimiz açısından önemli belgelerden biridir.
  
  
• İfade-i Meram adlı önsözde Şemsettin Sami Türk dili hakkındaki görüşlerini ve tavsiyelerini açıklıyor. Dilin işlevlerinden temelinden de bahsetmiştir.
  
  
• Sözlük içerisinde Arapça ve Farsça kelimeler Türkçe karşılıkları şeklinde verilmiştir. Örneklerle de desteklenmiştir.
  
  
• Bu sözlük türündeki eser sanatçının milli bilince ne kadar duyarlı olduğunu gösteriyor. Ayrıca Şemsettin Sami Türkçü bir sanatçıdır.
  

Kamusû’l Ârabî

• Bu sözlük tam bitirilememiş ve yarım kalmıştır.
  
  
• Arapça – Türkçe bir sözlüktür.
  
  
• Bu eserde Arapçanın ses ve biçim bilgisi üzerine geliştirdiği bakış açısı eseri dil tarihi açısından önemli kılmıştır.
  

Kamus-ı Fransevî

• Adından da anlaşılacağı üzerine Fransızca- Türkçe bir sözlüktür.
  
  
• Diğer sözlük çalışmalarına göre, daha geri planda kalmıştır.
  

Ansiklopedi

Kamusû’l Â’lâm

• Bu ansiklopedi tam 6 cilttir.
  
  
• Türkçe olarak hazırlanmış ilk ansiklopedi olma özelliğini taşır.
  
  
• Dönemin şartları göz önüne alındığında önemli bir sözcük dağarcığına sahiptir.
  
  
• Eser özellikle o dönemde Fransa’da çok büyük bir ilgiyle karşılanmıştır.
  

Şemseddin Sami’nin Eserleri

Roman

• Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1873)
  

Oyun

• Besa yahut Ahde Vefa (1874)
  
  
• Seydi Yahya (1875)
  
  
• Gâve (1876)
  
  
• Mezalim-i Endülüs (basılmadı)
  
  
• Vicdan (basılmadı
  

Çeviri

• Florian, Galatée 1773
  
  
• Dumanoir & d’Ennery, İhtiyar Onbaşı (1874)
  
  
• Daniel Defoe, Robinson Crusoe
  
  
• Victor Hugo, Sefiller (1880, son cildi eksik)
  
  
• Ali bin Ebi Talib Efendimizin Eş’ar-ı Müntehabeleri (1900, Ali bin Ebu Talib’e atfedilen Divan’dan çeviriler)
  

Sözlük ve Ansiklopediler

• Kamus-ı Fransevî (1882-1905, Fransızca-Türkçe sözlük)
  
  
• Kamus-ı Fransevî (1885, Türkçe-Fransızca sözlük)
  
  
• Küçük Kamus-ı Fransevî (1886, Fransızca-Türkçe sözlük)
  
  
• Kamus-ül Âlam (6 cilt, 1889-1898, genel ansiklopedi)
  
  
• Kamus-ı Arabî (1898, Arapça-Türkçe sözlük, tamamlanmadı)
  
  
• Kamus-ı Türkî (2 cilt, 1899-1900, tıpkıbasımları 1978, 1998)
  

Dilbilgisi Kitapları

• Usul-i Tenkit ve Tertib (1886)
  
  
• Nev’usul Sarf-ı Türkî ((1891, modern Türkçe gramer)
  
  
• Yeni Usul Elifba-yı Türkî (1898)
  
  
• Usul-i Cedid-i Kavaid-i Arabîye (1910, yeni usul Arapça ders kitabı)
  
  
• Tatbikat-ı Arabîye (1911)
  

Şemsettin Sami Hakkında Kısa Bilgiler

• 1904 yılında yani 54 yaşında ölmüştür.
  
  
• Arnavut kökenlidir.
  
  
• Fransızca, Yunanca, Arapça dillerini iyi derecede biliyordu.
  
  
• 1871 yılında İstanbul’a gelerek Matbuat Kalemi’nde memur olarak göreve başladı.
  
  
• Şemsettin Sami Galatasaray Kulübünün kurucusu ünlü futbolcu Ali Sami Yen’in babasıdır. Ali Sami sonradan Yen soyadını almıştır.
  
• Kaynak: https://www.egitimdili.com/semseddin-sami